«Λατρεύω με πάθος τα snapshots γιατί προσεγγίζουν περισσότερο
την αλήθεια από κάθε άλλη φωτογραφική εικόνα»
Διαβάζοντας τις αέναες συζητήσεις για τη διδασκαλία της τέχνης, τη
φωτογραφία δρόμου, το πορτραίτο, την ηθική της φωτογραφίας, τη
φωτογράφηση των «άσχημων» ανθρώπων το μυαλό μου πήγε στη Lisette Model
γιατί η μελέτη της ζωής και του φωτογραφικού έργου της δίνει τις δικές
της απαντήσεις, ενδιαφέρουσες για μένα, σε αυτά τα ερωτήματα.
Η Lisette Model αναφέρεται πολλές φορές σαν η δασκάλα της Diane Arbus. Όμως η Lisette, αν και για πολλά χρόνια ασχολήθηκε με τη
διδασκαλία της φωτογραφίας, ήταν μια από τους πρωτοπόρους της
φωτογραφίας δρόμου, εκπρόσωπος μια σχολής που συνδύαζε το καθημερινό
με το μεγαλειώδες. Κλασσικά είναι τα πορτρέτα δρόμου όπως και η
προσήλωσή της κάθε φορά σε συγκεκριμένους στόχους που τους
φωτογράφιζε συστηματικά.
Γεννήθηκε στη Βιέννη το 1901. Το όνειρό της ήταν να ασχοληθεί με το
τραγούδι και το πιάνο και οι σπουδές που έκανε δίπλα στον συνθέτη
Arnold Schonberg την επηρέασαν βαθύτατα στο πως έβλεπε την τέχνη.
«Αν υπήρχε στη ζωή μου ένας μόνος δάσκαλος που με επηρέασε σε
τεράστιο βαθμό αυτός ήταν ο Arnold Schonberg» έλεγε χαρακτηριστικά.
Το 1926 πηγαίνει στο Παρίσι και συνεχίζει τις μουσικές σπουδές της. Το
1933 ξαφνικά σταματάει τη μουσική και αρχίζει να ζωγραφίζει για λίγο.
Την ίδια περίοδο μαθαίνει τις τεχνικές του σκοτεινού θαλάμου για να
εξασφαλίσει ένα εισόδημα.
Η μικρότερη αδελφή της Όλγα είναι αυτή που την μυεί στην τέχνη της
φωτογραφίας και συνεχίζει τα μαθήματα με τη γαλλίδα φωτογράφο Rogi Andre,
πρώτης συζύγου του Andre Kertesz, που της έμαθε να χρησιμοποιεί μια
Rolleiflex. Η συμβουλή της Rogi ποτέ μη φωτογραφίζεις κάτι που δεν
σε παθιάζει σημάδεψε την παραπέρα πορεία της Lisette.
Το 1938 μετακομίζει στη Νέα Υόρκη. Όταν θέλησε να δουλέψει ως τεχνικός
σκοτεινού θαλάμου στο περιοδικό PM ο εκδότης βλέποντας τη δουλειά της
ενθουσιάζεται και τις ανοίγει τις πόρτες των καλλιτεχνικών κύκλων της
Ν. Υόρκης.
Η Lisette γίνεται ευρύτερα γνωστή και ακολουθούν συνεχείς
δημοσιεύσεις σε περιοδικά και εκθέσεις σε γκαλερί και μουσεία.
Φωτογραφίζει στους δρόμους και σε εσωτερικούς χώρους της Ν. Υόρκης, αλλά
και στη Γαλλία ενώ εκθέτει και παλιότερες δουλειές της. Αν και έχει σαφή
προτίμηση στους ανθρώπους, φωτογραφίζει συστηματικά από «περιθωριακούς»
μέχρι και την «υψηλή κοινωνία», προσεγγίζει με το ίδιο πάθος και άλλα
θέματα όπως η σειρά με τις αντανακλάσεις στις βιτρίνες της 5ης Λεωφόρου,
ή αυτή με τα πόδια των περαστικών, ένα ζωολογικό κήπο, ένα τσίρκο κλπ
|
Το 1950 γίνεται καθηγήτρια φωτογραφίας στο
New School for
Social Research στη Νέα Υόρκη όπου και παρέμεινε μέχρι το θάνατό
της το 1983 ασχολούμενη συστηματικά με τη διδασκαλία της φωτογραφίας.
Θεωρούνταν μια πολύ καλή δασκάλα και οι σκέψεις της επηρέασαν πολλούς
φωτογράφους. Στοιχείο της διδασκαλίας της ήταν οι βόλτες με τους μαθητές
της στους δρόμους της πόλης για να φωτογραφίζουν μαζί καθημερινά
θέματα. Ζητούσε απ’ τους μαθητές της να κυνηγούν πάντα το μη
αναμενόμενο. Να βλέπουν τη φωτογραφική μηχανή σαν το μάτι τους και τη
φωτογραφία σαν το αποτέλεσμα της εικόνας στο μυαλό τους.
Για την Lisette το τρίπτυχο θέμα – άποψη φωτογράφου – αποτέλεσμα μέσω
της κάμερας ήταν πάντα μαγικό. Ήταν ο διαφορετικός τρόπος που ο καθένας
βλέπει τα πράγματα.
Αυτή η άποψη, της πιστής αλλά τελείως υποκειμενικής καταγραφής πέρασε
και σε πολλούς μαθητές της δημιουργώντας μια νέα σχολή στη φωτογραφία.
Προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσει κανείς την προσέγγισή της στη
φωτογραφία μπορεί να σημειώσει:
Κύριο θέμα της φωτογραφίας ο άνθρωπος στην καθημερινότητά του.
Ο φωτογράφος τον προσεγγίζει με ευθύτητα και σεβασμό ακόμα και στις πιο
ακραίες εκφράσεις του.
Το θέμα κυριαρχεί στο φωτογραφικό κάδρο.
Τα στοιχεία που το περιβάλλουν είναι τα ελάχιστα δυνατά με αποτέλεσμα το
ενδιαφέρον του θεατή να εστιάζεται στα χαρακτηριστικά του ανθρώπου.
Ο φωτογράφος αναδεικνύει τα χαρακτηριστικά αυτά με σεβασμό στο πρόσωπο
ενώ η παρουσία του είναι τελείως διακριτική. Προσοχή διακριτική όχι
αδιάφορη.
Ο θεατής αφήνεται μόνος τους να αναλύσει τη φωτογραφία χωρίς ο
φωτογράφος να του επιβάλλει άμεσα το δικό του κώδικα ανάγνωσης.
Χαρακτηριστική είναι η φράση της: «Συχνά με ρωτούν τι θέλω να
αποδείξω με τις φωτογραφίες μου. Δεν θέλω να αποδείξω τίποτε. Εγώ είμαι
η πρώτη που παίρνω μαθήματα απ’ αυτές.»
Η φωτογραφική μηχανή, αν και ένα μηχανικό κατασκεύασμα, είναι η
προέκταση του μυαλού του φωτογράφου.
Ο φωτογράφος είναι ανοιχτός σε πειραματισμούς. Η Lisette κόντρα σε
φωτογραφικές αντιλήψεις της εποχής δε δίσταζε να κροπάρει τα αρνητικά
της. Θεωρούσε πως η σύνθεση ξεκινάει από το κάδρο που βλέπει το μάτι στη
μηχανή αλλά συνεχίζεται και αργότερα στο σκοτεινό θάλαμο όπου ο
φωτογράφος μπορεί με μεγαλύτερη άνεση να μελετήσει καλύτερα τη
φωτογραφία. Έτσι ο φωτογράφος παρεμβαίνει περισσότερο στην εικόνα και
δίνει διαφορετικές εκδοχές της πραγματικότητας, δημιουργεί ιστορίες
ανεξάρτητες με την αρχική λήψη.
Τόσο η ίδια αλλά και στους μαθητές της συνιστούσε να φωτογραφίζουν
θέματα που τους ενδιαφέρουν πολύ και αυτό να το κάνουν ξανά και ξανά.
Είναι χαρακτηριστική η αναφορά της στις φωτογραφίες που έβγαλε στις
βιτρίνες της Fifth Avenue. (Σειρά Reflections, New York,1955 - 1965)
«Θέλησα να στείλω στην αδερφή μου στη Γαλλία μια φωτογραφία της Fifth
Avenue . ήμουν όμως απογοητευμένη. Τόσο μεγάλη φήμη για έναν τόσο μικρό
δρόμο. Στάθηκα στη μέση του και δεν μπορούσα να φωτογραφίσω. Τότε το
μάτι μου έπεσε σε μια από αυτές τις υπέροχες βιτρίνες και είδα αυτό το
φυσικό φωτομοντάζ. Από τότε έγινε ένα πάθος ένα χόμπι για μένα που δεν
άφησα ποτέ.»
|
|
Παραπομπές – βοηθήματα.
Ένα μεγάλο κομμάτι του φωτογραφικού της έργου υπάρχει
ΕΔΩ:
Η Lisette Model μιλάει η ίδια αλλά και μαθητές της και άλλοι για τη
ζωή και το έργο
ΕΔΩ
5 Great Street Photographers / Lisette Model, Phaidon Press Ltd
Lisette Model, Aperture |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
επιστροφή